بیوشیمی، یکی از شاخه‌های علوم پزشکی است. در باب تعریف بیوشیمی، باید بگوییم این علم، فرآیندهای شیمیایی در جانداران زیستی را مطالعه می‌کند. در واقع تاریخچه بیوشیمی، به آغاز جهان برمی‌گردد، درست از لحظه‌ای که حیات در جهان بهوجود آمد علم بیوشیمی نیز آغاز شد.
هر لحظه در بدن تمام موجودات زنده، فرآیندهای شیمیایی در حال اتفاق افتادن است، این فرایندها باعث می‌شود موجودات، زنده بمانند یا بمیرند، حتی ممکن است بواسطه این فرآیندها اختلالاتی در موجودات زنده بهوجود بیاید. تمام این مسائل در حوزه علم بیوشیمی قرار می‌گیرد. دانشمندان علم بیوشیمی همواره در حال تحقیق و تفحص درباره‌ی این فرآیندها هستند تا فرآیندهای زیستی درون جانداران را بشناسند و از نتایج آن در علم بیوشیمی پزشکی استفاده کنند.
تعریف بیوشیمی، شناسایی ساختمان مواد و نقش آنها را در حیات موجودات زنده است. از این رو علم بیوشیمی اهمیت زیادی در حوزه علوم پزشکی دارد. حوزه مطالعاتی دانش بیوشیمی، ساختار و عملکرد اجزای سلولی مثل پروتئین‌ها، کربوهیدرات‌ها، لیپیدها، اسیدهای نوکلئلیک و … است.
تعریف بیوشیمی و عملکرد آن سه بخش زیر را در بر می‌گیرد:
- بیوشیمی فیزیکی
- بیوشیمی شیمیایی
- بیوشیمی سلولی مولکولی
کاربرد بیوشیمی در پزشکی
بیوشیمی‌دانان با تحقیق و مطالعه درباره فرآیندهای زیستی در جانداران، می‌توانند به علت برخی از بیماری‌ها پی ببرند و با فهم علت آن برای بهبودی آن بیماری تلاش کنند. علم بیوشیمی تا به امروز توانسته است واکسن‌های مقابله‌کننده با بیماری‌های ویروسی مانند اوریون را تولید کند. بیوشیمی در زمینه درمان بیماری‌هایی مانند ایدز و سرطان نیز استفاده شده است که این کاربرد بسیار بزرگی از این علم می‌باشد.
همچنین امید است تا محققان علم بیوشیمی با تحقیقات خود بتوانند به تشخیص و درمان قطعی بیماری‌های لاعلاج پی ببرند و از این علم در راه خدمت بیشتر به بشریت استفاده کنند.
از علم بیوشیمی می‌توان در تولید محصولات نیز بهره برد، برای مثال بیوشیمیست‌ها می‌توانند برای تولید شامپوهایی که مقدار زیادی کراتین دارند، به مطالعه در رابطه با مولکول‌های کراتین مو و ویژگی‌های آن بپردازند، کمک به سلول‌ها برای تولید محصولات جدید، مثل فرآیند ژن تراپی نیز از تخصص بیوشیمیست‌ها است. همچنین با جایگزین کردن مولکو‌های زیستی، می‌توانند به تولید شیرین‌کننده‌های مصنوعی کمک کنند.
تاریخچه بیوشیمی
تاریخچه تحقیقات بیوشیمی به 400 سال پیش بر می‌گردد. اما اصطلاح بیوشیمی را اولین بار کارل نوبرگ که شیمیدان آلمانی بود در سال 1903 ابداع کرد. به همین خاطر به ایشان پدر علم بیوشیمی گفته می‌شود. در اصل در سال 1665، رابرت هوک اولین کسی بود که سلول‌ها را زیر میکروسکوپ مشاهده کرد با اینکه او کار بزرگی کرده بود اما سلول‌های مرده را دیده بود و آنچنان باعث اشتیاق دیگر دانشمندان نشد.
بعدها در سال 1674 آنتونی ون لیوونوئک، سلول‌های گیاهی زنده را زیر میکروسکوپ مشاهده کرد که موفقیت بزرگی برای آنتونی محسوب می‌شد و این‌بار باعث شد تا دانشمندان به مطالعه ترغیب شوند.
دانشمندان بعد از این اتفاق، بیش از پیش مشتاق تحقیق درباره فرآیندهای زیستی شدند. بعدها دانشمندی فرانسوی به نام آنتوان لاووازیه ایده‌ای جدید درمورد این فرآیندها داد و آن مکانیسم فتوسنتز بود. او توضیح داد که چگونه گیاهان تغذیه می‌کنند، کربن دی اکسید را دریافت می‌کنند و اکسیژن تولید می‌کنند.
همچنین آنتوان، اولین کسی بود که فرآیند تنفس سلولی، فرآیند ساخت مولکول حامل انرژی آدنوزین تری فسفات (ATP) در میتوکندری سلول را بررسی کرد. علم بیوشیمی آن قدر پیشرفت کرد تا به زمانه ما رسید و حالا با پیشرفت چشمگیر علم و فناوری، علم بیوشیمی نیز در حال گسترش است، این تغییرها به حدی زیادی است که تعریف بیوشیمی در زمان ما بسیار پیشرفته تر از تعریف آن در گذشته است.
تعریف بیوشیمی پزشکی
بیوشیمی پزشکی، شاخه‌ای از علوم پزشکی است که ساختار و عملکرد بیوشیمیایی اجزای سلولی و بافتی بدن و نحوه تاثیر بیوشیمیایی داروها و سایر عوامل بر آنها را مطالعه می‌کند. اساتید بزرگی در حوزه بیوشیمی پزشکی درباره این علم مطالعه کردند و هر کدام تعریف بیوشیمی را از نگاه خود مطرح کرده‌اند.
این اساتید کتاب‌هایی را در زمینه بیوشیمی پزشکی نگارش کرده‌اند، از این کتاب‌ها می‌توانیم به بیوشیمی هارپر یا بیوشیمی لنینجر اشاره کنیم. شما در صورت تمایل می‌توانید این کتاب‌ها را مطالعه کنید و با تعریف بیوشیمی و شاخه‌های آن آشنا شوید. اگر قصد تحصیل در رشته بیوشیمی یا رشته‌های علوم پزشکی را دارید، این کتاب‌ها، در دانشگاه تدریس می‌شوند.
بیوشیمی دندانپزشکی
بیوشیمی حتی در دندانپزشکی نیز اهمیت دارد و دانشجویان رشته دندانپزشکی باید این واحد را بگذرانند. زیرا علت بعضی از مشکلات مربوط به دهان و دندان، نقص در متابولیسم‌های ترکیبات شیمیایی بدن است و یادگیری بیوشیمی باعث می‌شود تا هرچه سریعتر و دقیق‌تر علت مشکلات پیدا شود.
بیوشیمی پرستاری
در رشته پرستاری هم بیوشیمی یکی از دروس مهمی است که در دانشگاه تدریس می‌شود. در واقع می‌توان گفت، بیوشیمی، تنها مختص به یک رشته نیست، همانطور که در بالا گفته شد مطالعه فرآیندهای بیوشیمیایی و شناخت آنها به درک اساس بیماری‌ها کمک می‌کند و باعث می‌شود تا بتوان بیماری‌ها را بسیار ساده‌تر تشخیص داد. از کتاب‌هایی که دانشجویان برای بیوشیمی پرستاری مطالعه می‌کنند، بیوشیمی پرستاری و مامایی رضا محمدی است که مسائل بیوشیمی را به خوبی توضیح داده است.